4444 sayılı Kanunla(1) 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununa(2) eklenen geçici 18 inci madde hükmüne göre, emlak vergisi mükelleflerince yeniden verilecek bina, arsa ve arazi vergisi beyannameleri üzerine yapılacak işlemler ile deprem nedeniyle yıkılan, yanan veya kullanılmaz hale gelen binalar ve bunların arsalarının vergi mükellefiyetine ilişkin hususlar aşağıda açıklanmıştır.

1- AMAÇ

Bilindiği üzere, Emlak Vergisi Kanununun 8 ve 18 inci maddelerinde 4369 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle emlak vergisi oranları;

- Meskenlerde binde 4'den binde 1'e,

- Mesken dışındaki binalarda binde 5'den binde 2'ye,

- Arsalarda binde 6'dan binde 3'e,

- Arazilerde ise binde 3'den binde 1'e indirilmiştir.

Emlak vergisi oranlarında yıl içinde yapılan bu indirimler yanında 4369 sayılı Kanuna göre 1/1/1999 tarihinden itibaren elden çıkarılacak gayrimenkullerin maliyet bedelini, 1998 yılı genel beyan döneminde beyan edilecek emlak vergi değerlerinin oluşturması ve bu beyandan hareketle hesaplanacak değer ile satış değeri arasındaki farkın belirli tutarı aşan kısmının, Gelir Vergisi Kanunu açısından diğer kazanç ve irat olarak vergilendirilecek olması, emlak vergisi mükelleflerinin bir kısmını gayrimenkullerini yüksek değerle beyan etmeye sevk etmiştir. Ayrıca, mükellef başvurularından, bazı belediyelerin mükellefleri yüksek değerler üzerinden beyanda bulunmaya yönlendirdikleri de anlaşılmıştır.

Uygulamada ortaya çıkan bu sorunların giderilmesi amacıyla, 4444 sayılı Kanun ile dileyen mükelleflere beyanlarını yenileme imkanı sağlanmıştır. Diğer taraftan, aynı Kanun ile mükelleflerin beyan ettikleri matrahların, her yıl, yeniden değerleme oranının yarısı kadar artırılması esası getirilmiştir. Ayrıca, Bakanlar Kuruluna bu artış oranını sıfıra kadar indirme veya yeniden değerleme oranına kadar yükseltme yetkisi verilmiştir. Bakanlar Kurulu bu yetkisini, 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun(3) 95 inci maddesi uyarınca belirlenen belediye grupları itibariyle farklı oranlar tespit etmek suretiyle de kullanabilecektir.

-----------------------------------------------------------------

(1) 14/8/1999 gün ve 23786 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

(2) 11/8/1970 gün ve 13576 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

(3) 29/5/1981 gün ve 17354 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

2- BEYANINI YENİLEYEBİLECEK MÜKELLEFLER

Bilindiği gibi, 4444 sayılı Kanunla 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununa eklenen geçici 18 inci maddede, "1998 genel beyan dönemi veya 1998 yılında ortaya çıkan ve vergi değerini tadil eden nedenlerle emlak vergisi beyannamesi veren mükelleflerden dileyenler 1/11/1999 - 31/12/1999 tarihleri arasında yeniden beyanda bulunabilirler. Bu suretle beyanda bulunacak mükelleflerin bildirecekleri değerler; 1998 yılı genel beyan dönemine ilişkin olarak 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 10 ve 20 nci maddeleri hükümlerine göre hesaplanan asgari ölçüde tespit edilen vergi değerinin, bu yıla ait yeniden değerleme oranında artırılması suretiyle bulunacak değerden düşük olamaz. Düşük olması halinde mükellefin beyanı, bu şekilde hesaplanan değere yükseltilir.

Mükellefler tarafından bu şekilde yeniden beyan olunacak bina, arsa ve arazi vergisi matrahları dikkate alınarak, mükelleflerin 1999 yılı için tahakkuk eden vergilerinde her hangi bir düzeltme yapılmaz.

Mükelleflerin 2000 yılı emlak vergisi matrahları bu madde hükümleri de dikkate alınmak suretiyle bu Kanunun değişik 29 uncu maddesi hükümlerine göre belirlenir." hükmü yer almaktadır.

Bu hükümlere göre, 1 Kasım 1999 tarihinden başlayarak 31 Aralık 1999 tarihine kadar (bu tarih dahil) sürecek olan özel beyan döneminde;

- 1998 yılı genel beyan dönemi nedeniyle beyanname vermiş olan mükellefler ile,

- 1998 yılında yeni bina inşa edilmesi veya sair şekilde gayrimenkul iktisap edilmesi gibi vergi değerini tadil eden sebepler dolayısıyla Emlak Vergisi Kanununun 33 üncü maddesi gereğince beyanname vermiş olan mükellefler, diledikleri takdirde yeniden beyanda bulunabileceklerdir.

3- YENİDEN VERİLECEK BEYANNAMELERLE İLGİLİ İŞLEMLER

1 Kasım 1999 - 31 Aralık 1999 tarihleri arasında beyanını yenileyecek emlak vergisi mükelleflerinin verecekleri beyannameler ile ilgili işlemler aşağıda belirtilmiştir.

3.1. 1998 Yılı Genel Beyan Döneminde Emlak Vergisi Beyannamesi Veren Mükelleflerin Yeniden Beyanname Vermeleri

Bina, arsa ve arazi vergisi mükelleflerinden, beyanlarını yenilemek isteyenler bu beyanlarını, 1 Kasım 1999 - 31 Aralık 1999 tarihleri arasında verecekleri emlak vergisi beyannameleri ile yapacaklardır. Ancak, bu şekilde beyanını yenileyen mükelleflerin verecekleri beyannamelerde ödenecek vergi tutarına ilişkin bir hesaplama yapılmayacaktır.

Verilecek emlak vergisi beyannamelerinde, sahip olunan bina, arsa ve arazilerin rayiç bedeli, diğer bir ifade ile normal alım satım bedeli beyan edilecektir. Ancak, beyan edilecek rayiç değerler, bina, arsa veya arazinin 1998 yılı genel beyan dönemine ilişkin olarak 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 10 ve 20 nci maddeleri hükümlerine göre asgari ölçüde tespit edilen değerinin, 1998 yılı için belirlenmiş bulunan yeniden değerleme oranında (%77.8) artırılması suretiyle bulunacak değerden düşük olamayacaktır. Yeniden verilecek beyannamelerde beyan edilecek değerin belirtilen şekilde hesaplanacak değerden düşük bulunması halinde, mükellefin beyanı idarece asgari ölçüler dikkate alınarak hesaplanan 1998 yılı değerinin %77.8 oranında artırılması suretiyle hesaplanan tutara yükseltilecektir.

ÖRNEK 1. Mükellef (A) 1998 yılı genel beyan döneminde asgari beyan değeri 4,830,439,500 lira olan konutunun emlak vergisi değerini 25 milyar lira beyan etmiştir. 1999 yılı matrahı ise beyan edilen değer dikkate alınarak (25 milyar + 25 milyar x %77.8=) 44,500,000,000 lira olarak hesaplanmış ve 1999 yılı vergisi de hesaplanan bu tutar üzerinden tahakkuk etmiştir. Beyanını yenilemek isteyen bu mükellefin vereceği beyannamede 1999 yılı için beyan edeceği konutun asgari değeri aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.

- Konutun 1998 yılı genel beyan döneminde asgari ölçülere göre hesaplanan değeri : 4,830,439,500 TL.

- 1999 yılı için beyanı gereken asgari: değer 8,588,521,000 TL. (4,830,439,500 TL. +4,830,439,500 TL. x %77,8 =) Bu mükellefin, sahibi bulunduğu konut için beyan edeceği değer 8,588,521,000.- liradan az olamayacaktır (Tebliğe ekli örnek beyannamede olduğu gibi).

ÖRNEK 2. Mükellef (B)'nin sahip olduğu ve yeniden beyan ettiği arsanın 1998 yılı genel beyan dönemine ilişkin asgari ölçülere göre bulunan değeri 2 milyar liradır. Bu mükellefin vereceği beyannamede 1999 yılı için beyan edeceği arsanın asgari değeri aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.

- 1998 yılı için asgari ölçülere göre hesaplanan arsa değeri : 2,000,000,000. TL.

- 1999 yılı için beyanı gereken asgari değeri : 3,556,000,000. TL. (2 milyar + 2 milyar x %77.8 =) Bu arsa için beyan edilecek değer de aynı şekilde 3,556,000,000 liradan az olamayacaktır.

3.2. Gayrimenkullerin Tamamı İçin Yeniden Beyan Şart Değildir.

Mükelleflerin gayrimenkullerinin farklı belediye sınırları içinde bulunması ve bunlardan sadece bir belediye sınırları içindeki gayrimenkullere ait beyanın yenilenmek istenmesi halinde, diğer belediye sınırları içindeki gayrimenkullerin değerlerinin yenilenmesi zorunlu değildir.

Bir belediye sınırları içinde bir mükellefe ait aynı nitelikteki gayrimenkuller aynı beyannamede birleştirilerek beyan edileceğinden; beyanını yenilemek isteyen mükellefler, daha önce vermiş oldukları beyannamede bildirdikleri gayrimenkullerin tamamı için beyanda bulunacaklardır. Ancak, bu şekilde beyanını yenileyen mükellefler beyannamelerinde yer alan gayrimenkullerin tamamının değerini yenilemek zorunda olmayıp, sadece daha önce yüksek değer beyan ettikleri gayrimenkullerinin değerlerini değiştirebileceklerdir.

3.3. Mükelleflerin Yararlanmakta Oldukları Muafiyet ve İstisna Tutarının Dikkate Alınması

Beyanını yenileyen mükelleflerin 2000 yılı emlak vergisi matrahları, beyan ettikleri değerler esas alınarak Emlak Vergisi Kanununun 29 uncu maddesi hükümlerine göre belirleneceğinden, mükelleflerin 2000 ve müteakip yıllarda yararlanmaları gereken muafiyet veya istisnanın bulunması halinde bu tutar,beyan edilen rayiç değerden indirilebilecektir.

3.4. 1998 Yılında Ortaya Çıkan ve Vergi Değerini Tadil Eden Nedenlerle Emlak Vergisi Beyannamesi Veren Mükelleflerin Beyanlarını Yenilemeleri 1998 yılında ortaya çıkan ve Emlak Vergisi Kanununun 33 üncü maddesinde yer alan vergi değerini tadil eden sebepler dolayısıyla emlak vergisi beyannamesi vermiş bulunan mükellefler de istemeleri halinde, 1999 yılı için 1 Kasım 1999 - 31 Aralık 1999 tarihleri arasında yeniden beyanname verebileceklerdir.

Bu mükelleflerin beyanlarını yenilemeleri halinde, Tebliğin (3.1.) bölümünde açıklandığı üzere, verdikleri değişiklik beyannamelerinde gayrimenkulleri ile ilgili olarak beyan edecekleri rayiç değerler, bina arsa veya arazinin 1998 yılı genel beyan dönemine ilişkin olarak asgari ölçüde tespit edilen değerin, yine 1998 yılı için belirlenmiş bulunan yeniden değerleme oranında (%77.8) artırılması suretiyle bulunacak değerden düşük olamayacaktır. Yeniden verilecek beyannamelerde gösterilecek değerin belirtilen şekilde hesaplanacak değerden düşük bulunması halinde, mükellefin beyanı idarece, asgari ölçüler dikkate alınarak hesaplanan 1998 yılı değerinin %77,8 oranında artırılması suretiyle bulunacak tutara yükseltilecektir.

ÖRNEK: Mükellef (E) 1998 yılı içinde satın aldığı işyeri nedeniyle aynı yıl içinde emlak vergisi beyannamesi vermiştir. Ancak, söz konusu gayrimenkulün gerçek alış bedeli 9,000,000,000 lira olmasına rağmen, gayrimenkulü satan kişinin daha önce beyan ettiği vergi değerinin 12,000,000,000 lira olması ve tapudaki işlemin de bu değer üzerinden yapılması nedeniyle verilen emlak vergisi beyannamesinde bu değer beyan edilmiştir. Binanın 1998 yılı genel beyan dönemine ilişkin asgari ölçülere göre hesaplanan değeri 5,000,000,000 liradır. Bu mükellefin söz konusu binadan dolayı emlak vergisi mükellefiyeti 1999 yılından itibaren başlamaktadır. Ancak, bu mükellef de dilediği takdirde beyanını 1/11/1999 - 31/12/1999 tarihleri arasında yenileyebilecektir. Bu durumda 1999 yılı için yeniden beyan olunacak asgari vergi değeri aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.

- Asgari ölçülere göre hesaplanan vergi değeri: 5,000,000,000. TL.

- 1999 yılı için beyanı gereken asgari tutar : 8,890,000,000. TL. (5 milyar + 5 milyar x %77.8=)

Söz konusu işyerinin asgari beyan değeri 8,890,000,000. lira olmakla birlikte beyan edilecek değer, Emlak Vergisi Kanununun 29 uncu maddesi uyarınca gerçek alış bedeli olan 9,000,000,000 liradan az olamayacaktır. Aynı durum, arsa üzerine inşaat yapmak suretiyle iktisap olunan binalar için de geçerli bulunmaktadır.

3.5. 1999 Yılı Emlak Vergisi Tahakkuklarının Düzeltilmeyeceği Beyanlarını yenileyen mükelleflerin beyan edecekleri vergi değerleri, 2000 yılı ve müteakip yıllara ilişkin vergilendirmelerde dikkate alınacaktır. Bu nedenle mükelleflerin yeni beyanları dikkate alınarak 1999 yılı ve önceki yıllar için herhangi bir düzeltme yapılmayacaktır.

4. EĞİTİME KATKI PAYI Beyanlarını yenileyen mükelleflerin verecekleri bu beyannameler, beyan ettikleri gayrimenkullerin vergi değerlerinin değiştirilmesine yönelik olup, bu beyannameler üzerinden eğitime katkı payı alınmayacaktır.

5. 17 AĞUSTOS 1999 TARİHİNDE MEYDANA GELEN DEPREMDE YIKILAN, YANAN VEYA TAMAMEN KULLANILAMAZ HALE GELEN BİNALARIN VERGİ MÜKELLEFİYETİNİN KALDIRILMASI VE BUNLARIN ARSALARININ VERGİSİ

Emlak Vergisi Kanununun 9 uncu maddesinin ikinci fıkrası hükmüne göre, 17 Ağustos 1999 tarihinde Marmara bölgesi ve civarında meydana gelen deprem nedeniyle yıkılan, yanan veya tamamen kullanılamaz hale gelen binalardan dolayı mükellefiyet, bu olayın meydana geldiği tarihi takip eden taksitten itibaren sona erecektir. Dolayısıyla, söz konusu binalardan dolayı daha önce bina vergisi mükellefiyeti bulunanlar, bu verginin 1999 yılı ikinci taksitini ödemeyeceklerdir.

Binaların yıkılması, yanması veya tamamen kullanılamaz hale gelmesi nedeniyle bu binaların bina vergisi mükellefiyeti sona erecektir. Ancak, bu binalar arsa vasfını kazanacaklardır. Bu durum, 33 üncü maddeye göre vergi değerini tadil eden sebeplerden olup mükellefler, arsaların bulunduğu belediyeye 1999 yılı sonuna kadar arsa beyannamesi vereceklerdir.

Ancak, Emlak Vergisi Kanununun 19 uncu maddesine göre deprem sonucu yıkılan, yanan veya tamamen kullanılamaz hale gelen binaların arsalarına ait vergilerin, bu olayların meydana geldiği 1999 yılını takip eden bütçe yılından itibaren iki yıl süreyle (2000 ve 2001 yıllarında) ödenmesi söz konusu olmayacaktır.

6. ÇEVRE TEMİZLİK VERGİSİNİN ÖDENME ZAMANI

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun mükerrer 44 üncü maddesinin dokuzuncu fıkrasında 4444 sayılı Kanunla yapılan değişikle, 1/1/2000 tarihinden geçerli olmak üzere katı atıklara ilişkin çevre temizlik vergisinin emlak vergisi taksit süreleri içinde ödenmesi esası getirilmiştir.

Buna göre, 1/1/2000 tarihinden itibaren, katı atıklara ilişkin çevre temizlik vergisinin birinci taksidi, emlak vergisinde olduğu gibi her yılın Mart, Nisan, Mayıs aylarında, ikinci taksidi ise Kasım ayı içinde ödenecektir.

Tebliğ olunur.