1- GENEL AÇIKLAMALAR Bilindiği gibi 4369 sayılı Kanunun(1) 69 uncu maddesi ile Emlak Vergisi Kanununun 29 uncu maddesi değiştirilmiş, genel beyan dönemi veya vergi değerini tadil eden nedenlerin varlığı halinde mükellefiyetin başlangıcını izleyen yıllarda emlak vergisi matrahlarının her yıl yeniden değerleme oranında artırılması uygulamasına geçilmişti. Tapu harçları uygulamasında ise öteden beri, işleme konu gayrimenkullerin emlak vergi değerinin, yeniden değerleme oranında artırılması esası mevcut bulunmaktaydı.

Emlak Vergisi Kanununda yapılan ve vergi değerinin her yıl yeniden değerleme oranında artırılması uygulamasına paralel olarak 4369 sayılı Kanun ile Harçlar Kanununun 63 üncü maddesi de değiştirilmiş ve yeniden değerleme oranları uygulanmak suretiyle artırılmış emlak vergi değerlerinin aynı zamanda tapu işlemlerinde harç matrahını oluşturması sağlanmıştı.

Ancak 4444 sayılı Kanunun(2) 8 inci maddesiyle Emlak Vergisi Kanununun 29 uncu maddesinde yapılan değişiklikle, emlak vergi değerlerinin tespitinde her yıl, bir önceki yıl değerinin yeniden değerleme oranının yarısı kadar artırılması esası benimsenmiştir. Ayrıca Bakanlar Kurulu bu oranı sıfıra kadar indirmeye ve yeniden değerleme oranına kadar artırmaya yetkili kılındığı gibi belediye grupları itibariyle farklı oranlar belirleyebilme yetkisine de sahip kılınmıştır.

Böylece emlak vergi değerine yeniden değerleme oranının tam olarak uygulanması yöntemi sona ermiştir. Bu nedenle harç matrahını doğrudan emlak vergisi değerine bağlayan Harçlar Kanununun 63 üncü maddesinde de değişiklik yapılması gereği doğmuştur.

Öte yandan, 4444 sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle de Emlak Vergisi Kanununa geçici 18 inci madde eklenmiştir. Bu maddeye göre 1998 yılı genel beyan dönemi nedeniyle veya aynı yılda ortaya çıkan vergi değerini değiştiren sebeplere istinaden beyanda bulunmuş olan mükelleflere diledikleri takdirde 1 Kasım 1999 - 31 Aralık 1999 tarihleri arasında yeniden beyanda bulunmak suretiyle beyanlarını yenileme imkanı verilmiştir.

Bu değişikliklere paralel olarak 4444 sayılı Kanunun 10 uncu maddesi ile 492 sayılı Harçlar Kanununun 63 üncü maddesi değiştirilmiş ve aynı Kanunun

--------------------------------------------------------------------------

(1) 29.07.1998 gün ve mükerrer 23417 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

(2) 14.08.1999 gün ve 23786 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

12 nci maddesiyle Harçlar Kanununa geçici 5 inci madde eklenmiştir. Yapılan değişiklik ve geçici 5 inci madde hükümleri Kanunun yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Harçlar Kanununun 63 üncü maddesinde yapılan değişikliğe göre tapu ve kadastro harcı uygulamasında harç matrahı, Emlak Vergisi Kanununa göre belirlenen emlak vergi değerinin her yıl, yeniden değerleme oranında artırılması suretiyle hesaplanacaktır.

Geçici 18 inci madde kapsamında beyanlarını yenileyen mükellefler açısından 1 Kasım 1999 ile 31 Aralık 1999 tarihleri arasındaki dönemde ve izleyen yıllarda ortaya çıkacak tapu işlemlerinde esas alınacak harç matrahının belirlenmesi amacıyla da aynı Kanunun 12 nci maddesiyle Harçlar Kanununa geçici 5 inci madde eklenmiştir.

Söz konusu 63 üncü maddenin son fıkrası ile uygulamaya ilişkin usul ve esasların belirlenmesine Maliye Bakanlığı yetkili kılınmıştır. Bu yetkiye istinaden yeni düzenlemenin, mahiyeti ve uygulama esaslarına ilişkin olarak aşağıdaki açıklamaların yapılmasına gerek duyulmuştur.

2- TAPU HARÇ MATRAHININ HESAPLANMASI

2.1- Kayıtlı Değer veya Emlak Vergisi Değeri

Harçlar Kanununun 63 üncü maddesinde yapılan değişiklik ile tapu harcı uygulamaları bakımından kayıtlı değer veya emlak vergisi değeri yeniden tanımlanmaktadır.

Buna göre Harçlar Kanunu açısından "kayıtlı değer" veya "emlak vergisi değeri";

a) Genel beyan dönemi nedeniyle veya vergi değerini tadil eden nedenlerle verilen emlak vergisi beyannamelerinde yer alan ve Emlak Vergisi Kanunu hükümlerine göre hesaplanarak beyan edilen emlak vergisi değerini,

b) Mükellefiyetin başlangıç yılını takip eden yıllarda ise, Emlak Vergisi Kanunu hükümlerine göre önceki yılda beyan olunan değere, her yıl, yeniden değerleme oranı uygulanmak suretiyle hesaplanacak tutarı, ifade edecektir.

Bilindiği üzere Emlak Vergisi Kanunu hükümlerine göre, emlak vergisi mükellefiyeti genel beyan döneminin başlangıç yılında, vergi değerini tadil eden sebeplerin mevcudiyeti halinde ise bu olayın meydana geldiği yılı takip eden yıldan itibaren başlamaktadır.

Dolayısıyla tapu işlemlerinde harç matrahının doğru tespiti emlak vergisi değerinin doğru hesaplanmasına bağlı olmaktadır. Tapu harcı yukarıda belirtilen esaslara göre tespit olunacak kayıtlı değer veya emlak vergisi değeri üzerinden hesaplanarak ödenecektir. Mükelleflerce bu değerin altında beyanda bulunularak harç tutarının eksik hesaplanıp ödenmesi halinde vergi dairesince doğru harç tutarı yukarıda belirtilen esaslara göre hesaplanacak ve aradaki fark ikmalen tarh edilerek mükelleflerden aranacaktır. Ayrıca, tarh edilecek vergiye %25 oranında vergi ziyaı cezası uygulanacaktır.

Mükelleflerin tapu işlemleri esnasında daha yüksek bir değer beyan etmeleri halinde tapu harcı, beyan edilen bu yüksek değer üzerinden hesaplanacaktır.

2.2- Matrah Kesirleri

Harçlar Kanununun 63 üncü maddesinde "Harcın hesabında bir milyon liraya kadar olan matrah kesirleri dikkate alınmaz." hükmü yeralmaktadır. Bu hükümle tapu uygulamalarında harç matrahının hesaplamasına kolaylık getirilmiştir. Örneğin bir gayrimenkulün alım-satımında harca tabi matrahın 4,500,875,645.- lira olması halinde bir milyon liraya kadar matrah kesirleri dikkate alınmayacağı için harç 4,500,000,000. üzerinden hesaplanacak, bir milyon liranın altındaki değer harç matrahına dahil edilmeyecektir.

2.3- Yeniden Değerleme Oranı

Tapu işlemlerinde harç matrahı açısından yeniden değerleme oranı, emlak vergisi mükellefiyetinin başlangıç yılını takip eden yıldan itibaren beyan konusu emlak vergisi değerine ve tam olarak uygulanacaktır.

Bu nedenle harç matrahının tespiti açısından emlak vergisi değerine yeniden değerleme oranının uygulanma biçimi önem taşımaktadır. Genel beyan döneminde veya vergi değerini tadil eden sebeplerin varlığı halinde Emlak Vergisi Kanunu açısından mükellefiyetin başlangıç yılı özellik taşımaktadır. Alım, satım veya yeniden inşa gibi vergi değerini tadil eden nedenlerin bulunması halinde verilecek beyannameler üzerine emlak vergisi mükellefiyeti bu hallerin vuku bulduğu tarihi izleyen yılda başlayacağı için, mükellefiyetin başladığı yılda vergi değerinin yeniden değerleme oranında artırılması söz konusu olmayacaktır.

Buna göre, 1998 yılında genel beyan nedeniyle verilen emlak vergisi beyannamelerinde beyan edilen değerler, (asgari vergi değerlerinden düşük beyan edilmemiş olmak kaydıyla) emlak vergisi uygulamasında 1999 yılında, yeniden değerleme oranında artırılmış bulunduğundan anılan yılda tapuda yapılacak işlemler nedeniyle tapu harcı,bu değerler üzerinden hesaplanacaktır.

Ancak, vergi değerini tadil eden nedenlerle 1999 yılında verilecek emlak vergisi beyannamelerine göre vergi mükellefiyeti, 2000 yılında başlayacaktır. Bu beyannamelerle beyan edilen değer, 2000 yılında tapu harcı yönünden esas alınacak ancak, beyan konusu vergi değeri mükellefiyetin başlangıcını izleyen yıl olan 2001 yılında yeniden değerlemeye tabi tutulabilecektir.

3- YENİ İNŞA EDİLEN BİNALARDA HARCA ESAS DEĞER

Harçlar Kanununa bağlı 4 sayılı Tarifenin 13 üncü maddesinin (a) fıkrasına göre arsa ve arazi üzerine yeniden inşa olunan binaların tescilinde hesaplanacak harç, emlak vergisi beyanname verme süresi içerisinde beyanname ile beyan edilecek emlak (bina) vergisi değeri üzerinden ödenecektir.

4444 sayılı Kanunla değiştirilen 63 üncü maddeye göre yeni inşa edilen binalarda sözkonusu harca esas değerin hesaplanmasında Emlak Vergisi Kanununun 10 uncu maddesine göre daha önce beyan edilmiş arsa veya arsa payının yeniden değerleme oranında artırılmış tutarları dikkate alınacaktır. Yeniden değerlenmiş arsa payı tutarlarına inşaatın bittiği yıla ait bina inşaat metrekare maliyet bedelleri eklenmek suretiyle vergi değeri dolayısıyla da harç matrahı bulunacaktır.

4- EMLAK VERGİSİ KANUNUNUN GEÇİCİ 18 İNCİ MADDESİ UYARINCA 1.11.1999 - 31.12.1999 TARİHLERİ ARASINDA EMLAK VERGİSİ BEYANLARINI YENİLEYEN MÜKELLEFLERDE HARÇ UYGULAMASI

Harçlar Kanununun geçici 5 inci maddesiyle Emlak Vergisi Kanununun geçici 18 inci maddesi hükümlerinden yararlanmak suretiyle 1 Kasım 1999 - 31 Aralık 1999 tarihleri arasında beyanlarını yenileyecek mükelleflerle ilgili özel bir düzenleme yapılmıştır.

Bu düzenlemeye göre 1 Kasım 1999 - 31 Aralık 1999 tarihleri arasında emlak vergisi beyanlarını yenileyecek mükelleflerin beyana konu gayrimenkullerinin, bu beyandan sonra tapuda yapılacak işlemlerinde tapu harcı matrahı yeniden beyan ettikleri vergi değerleri olacaktır.

Geçici 18 inci madde kapsamında değerleri yeniden beyan edilen gayrimenkullerle ilgili olarak 31 Aralık 1999 tarihine kadar yapılacak tapu işlemlerinde, Emlak Vergisi Kanunu'nun geçici 18 inci maddesine göre 1 Kasım 1999 - 31 Aralık 1999 tarihleri arasında beyan edilecek değerlere yeniden değerleme oranı uygulanmayacaktır. Şu kadar ki, 1 Ocak 2000 tarihinden itibaren bu gayrimenkuller için gerçekleştirilecek tapu işlemlerinde beyan edilen bu değerler 1999 yılı için belirlenecek yeniden değerleme oranında artırılarak harç matrahı bulunacaktır.

Tebliğ olunur.