|
Gelir Vergisi Genel Tebliği Seri No: 239
|
|
4605 sayılı Kanun(1) ile Gelir Vergisi Kanununa eklenen geçici 58 inci
madde ile getirilen hayat standardı esasına ilişkin açıklamalar bu Tebliğin
konusunu oluşturmaktadır.
1. Hayat Standardı Esası
---------------------
4605 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanununa eklenen geçici 58 inci maddeye
göre 1.1.2000 - 31.12.2001 tarihleri arasında, gelir vergisine tabi ticari
kazanç sahipleri (basit usulde vergilendirilenler dahil) ile serbest meslek
erbabı hayat standardı esasına tabidir.
Ticari kazanç sahipleri ile serbest meslek erbabının zarar beyanı da dahil
olmak üzere, bu faaliyetleri ile ilgili olarak beyan edecekleri kazançları,
temel gösterge tutarlarına hayat standardı göstergelerine göre belirlenen
ilavelerin yapılması suretiyle bulunacak tutardan düşük olduğu takdirde, bu
maddeye göre belirlenen tutar vergi tarhına esas gelirin hesaplanmasında
ilgili kazanç tutarı olarak dikkate alınır. Ticari kazancı basit usulde tespit
olunanlar için hayat standardı göstergelerine göre belirlenen ilave tutarlar
dikkate alınmaz.
2. Hayat Standardı Temel ve İlave Gösterge Tutarları
-------------------------------------------------
Gelir Vergisine tabi ticari kazanç sahipleri ile serbest meslek erbabının
2000 takvim yılına ilişkin olarak beyan edecekleri gelir vergisi matrahlarının
tespitinde dikkate alınacak hayat standardı temel ve ilave göstergeler
tutarları Gelir Vergisi Kanununun geçici 58 inci maddesinde yer almaktadır.
Maddede yer alan hayat standardı temel gösterge tutarları;
- Büyükşehir belediyesi olan illerin büyükşehir belediye sınırları içinde
faaliyette bulunan mükellefler için %25 oranında artırılarak,
- Kalkınmada öncelikli yörelerde faaliyette bulunan mükellefler için %50
oranında indirilerek,
- 11 ve daha yukarı yaşta olan bir taşıtla münhasıran nakliyecilik
faaliyetinde bulunanlar için, faaliyetin ifa edildiği yöreler itibariyle %50
oranında indirilerek,
- Altın imalatı ve/veya altın ticareti ile uğraşanlar için, faaliyetin ifa
edildiği yöreler itibariyle %50 oranında artırılarak, dikkate alınır.
Maddede yer alan hayat standardı ilave gösterge tutarları ise kalkınmada
öncelikli yörelerde faaliyette bulunan mükellefler için %50 oranında indirim
yapılmak suretiyle uygulanır.
2.1. Gerçek Usulde Tespit Edilen Ticari Kazançlar ile Serbest Meslek
---------------------------------------------------------------
Kazançlarının Beyanında Esas Alınacak Tutarlar
----------------------------------------------
2000 yılına ilişkin olarak 2001 yılı Mart ayında beyan edilecek gerçek
usulde tespit edilen ticari kazançlar ile serbest meslek kazançlarına
uygulanacak olan temel ve ilave gösterge tutarları faaliyet türleri ve yöreler
itibariyle aşağıda gösterilmiştir.
Hayat Standardı Temel Gösterge Tutarları
+---------------------------+-------------+-------------+-------------+-------------+
| | | |Diyarbakır, | |
| | | |Erzurum ve | |
| | | |Samsun |Diğer |
| |Kalkınmada | |Büyükşehir |Büyükşehir |
|Mükellef Grupları |Öncelikli |Diğer |Belediyesi |Belediye |
| |Yörelerde |Yörelerde |Sınırları |Sınırları |
| |(TL.) |(TL.) |İçinde (TL.) |İçinde (TL.) |
+-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+
| |Birinci Sınıf| | | | |
|Altın İmalatı|Tacirler İçin|2,625,000,000|5,250,000,000|3,281,250,000|6,562,500,000|
|ve/veya Altın+-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+
|Ticareti İle |İkinci Sınıf | | | | |
|Uğraşan |Tacirler İçin|1,500,000,000|3,000,000,000|1,875,000,000|3,750,000,000|
+-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+
|11 ve Daha |Birinci Sınıf| | | | |
|Yukarı Yaşta |Tacirler İçin| 875,000,000|1,750,000,000|1,093,750,000|2,187,500,000|
|Olan Bir | | | | | |
|Taşıtla +-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+
|Münhasıran | | | | | |
|Nakliyecilik |İkinci Sınıf | | | | |
|Yapan |Tacirler İçin| 500,000,000|1,000,000,000| 625,000,000|1,250,000,000|
+-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+
| |Birinci Sınıf| | | | |
| |Tacirler İçin|1,750,000,000|3,500,000,000|2,187,500,000|4,375,000,000|
| +-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+
|Yukarıdakiler|Serbest | | | | |
|Dışında Kalan|Meslek |1,600,000,000|3,200,000,000|2,000,000,000|4,000,000,000|
| |Erbabı İçin | | | | |
| +-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+
| |İkinci Sınıf | | | | |
| |Tacirler İçin|1,000,000,000|2,000,000,000|1,250,000,000|2,500,000,000|
+-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+-------------+
Hayat Standardı İlave Gösterge Tutarları
+----------------------------------------------------------+-------------+-------------+
| |Kalkınmada |Büyükşehir |
| |Öncelikli |Dahil Diğer |
|Hayat Standardı İlave Göstergeleri |Yörelerde |Yörelerde |
| |(TL.) |(TL.) |
+----------------------+-----------------------------------+-------------+-------------+
|Mükellefin | | | |
|kendisine, eşine, | | | |
|çocuklarına ve |1600 (dahil) cc'ye kadar olanlarda | 225,000,000| 450,000,000|
|bakmakla yükümlü +-----------------------------------+-------------+-------------+
|olduğu diğer | | | |
|kişilere ait özel |1601 (dahil) cc'den 2000 (dahil) | 350,000,000| 700,000,000|
|binek |cc'ye kadar olanlarda | | |
|otomobillerinin her +-----------------------------------+-------------+-------------+
|biri için | | | |
|(işletmelerinde |2001 (dahil) cc'den fazla olanlarda| 600,000,000|1,200,000,000|
|kayıtlı olanlar | | | |
|dahil) silindir | | | |
|hacmi; | | | |
+----------------------+-----------------------------------+-------------+-------------+
|Mülkiyeti mükellefin kendisi, eşi, çocukları ve | |
|bakmakla yükümlü olduğu diğer kişilere ait ve bunlar | |
|tarafından bizzat kullanılan birden fazla binalardan |Yıllık Emsal Kira Bedelinin|
|(Bağımsız bölümler, katlar, sayfiye ve dinlenme evleri |%25'i |
|dahil) her biri için; | |
+----------------------+-----------------------------------+-------------+-------------+
|Mükellefin kendisine, | | | |
|eşine, çocuklarına ve |Hava taşıtı, yat, kotra, sürat | | |
|bakmakla yükümlü |teknesi için |2,300,000,000|4,600,000,000|
|olduğu diğer kişilere +-----------------------------------+-------------+-------------+
|ait (işletmeye kayıtlı|On beygir gücü üstünde motorlu | | |
|olanlar dahil) her bir|diğer özel tekneler için | 450,000,000| 900,000,000|
+----------------------+-----------------------------------+-------------+-------------+
|Özel hizmetlerde |Şoför, mürebbiye, aşçı, hizmetçi, | | |
|devamlı ve ücret |bahçıvan ve benzerlerinden her | 450,000,000| 900,000,000|
|karşılığı çalıştırılan|biri için | | |
| +-----------------------------------+-------------+-------------+
| |Kaptan, pilot ve benzerlerinin |2,300,000,000|4,600,000,000|
| |her biri için | | |
+----------------------+-----------------------------------+-------------+-------------+
|Mükellefin kendisine, eşine, çocuklarına ve bakmakla | | |
|yükümlü olduğu diğer kişilere ait her bir yarış atı için | 600,000,000|1,200,000,000|
|(taylar dahil) | | |
+----------------------------------------------------------+-------------+-------------+
|Turistik amaçlı yurtdışı seyahatlerde seyahate katılan | | |
|mükellefin kendisi, eşi çocukları ve bakmakla yükümlü | | |
|olduğu diğer kişilerden her birinin her seyahati için | 450,000,000| 900,000,000|
|(Hac ve tedavi amacıyla yapılan yurtdışı seyahatler | | |
|hariç) | | |
+----------------------------------------------------------+-------------+-------------+
2.2. Basit Usulde Tespit Edilen Ticari Kazançların Beyanında Esas
------------------------------------------------------------
Alınacak Temel Gösterge Tutarları
---------------------------------
2000 yılına ilişkin olarak 2001 yılında beyan edilecek basit usulde tespit
edilen ticari kazançlar için uygulanacak olan temel gösterge tutarları aşağıda
gösterilmiştir.
+--------------------------+-----------+-------------+-----------+-------------+
| | | |Diyarbakır,| |
| | | |Erzurum ve | |
| | | |Samsun |Diğer |
| | | |Büyükşehir |Büyükşehir |
|Mükellef Grupları |Kalkınmada | |Belediye |Belediye |
| |Öncelikli |Diğer |Sınırları |Sınırları |
| |Yörelerde |Yörelerde |İçinde |İçinde |
| |(TL.) |(TL.) |(TL.) |(TL.) |
+----------------+---------+-----------+-------------+-----------+-------------+
|11 ve Daha |1. DERECE|250,000,000| 500,000,000|312,500,000| 625,000,000|
|Yukarı Yaşta +---------+-----------+-------------+-----------+-------------+
|Olan Bir Taşıtla| | | | | |
|Münhasıran |2. DERECE|162,500,000| 325,000,000|203,125,000| 406,250,000|
|Nakliyecilik +---------+-----------+-------------+-----------+-------------+
|Yapan | | | | | |
|Mükellefler |3. DERECE| 75,000,000| 150,000,000| 93,750,000| 187,500,000|
+----------------+---------+-----------+-------------+-----------+-------------+
| |1. DERECE|500,000,000|1,000,000,000|625,000,000|1,250,000,000|
|Yukarıdakilerin +---------+-----------+-------------+-----------+-------------+
|Dışında |2. DERECE|325,000,000| 650,000,000|406,250,000| 812,500,000|
|Kalanlar +---------+-----------+-------------+-----------+-------------+
| |3. DERECE|150,000,000| 300,000,000|187,500,000| 375,000,000|
+----------------+---------+-----------+-------------+-----------+-------------+
3. Basit Usulde Vergilendirilen Mükelleflerin 2000 Yılına İlişkin
--------------------------------------------------------------
Kazançlarının Beyanı
--------------------
Kazancı basit usulde tespit edilen ticari kazanç sahipleri zarar beyanı da
dahil olmak üzere, bu faaliyetleri ile ilgili olarak beyan edecekleri
kazançları, hayat standardı temel gösterge tutarından düşük olduğu takdirde,
temel gösterge tutarı vergi tarhına esas kazanç tutarı olarak dikkate alınır.
Gelir Vergisi Kanununun geçici 44 üncü maddesi hükmü uyarınca basit usulde
vergilendirilen mükellefler 1999, 2000 ve 2001 yıllarında alış, satış ve
hasılat tutarları ile elde ettikleri safi kazanç tutarları ne olursa olsun en
fazla intibak ettirildikleri derecelere göre belirlenen safi kazançları
üzerinden vergilendirilirler.
Bu durumda, beyan edilen safi kazanç tutarı;
- Hayat standardı temel gösterge tutarının altında ise hayat standardı
temel gösterge tutarının,
- Hayat standardı temel gösterge tutarının üzerinde, ancak götürü safi
kazanç tutarının altında ise beyanının,
- Götürü safi kazanç tutarının üzerinde ise götürü safi kazanç tutarının,
vergi tarhına esas alınması gerekmektedir.
Örnek: Balıkesir ilinde faaliyette bulunan ve basit usulde vergilendirilen
bay (A), 2000 takvim yılı beyannamesinde 750,000,000.- lira safi kazanç
bildiriminde bulunmuştur.
Mükellef ikinci dereceye intibak ettirilmiş olup, bu dereceye tekabül eden
götürü safi kazanç tutarı 1,008,800,000.- lira ve faaliyette bulunduğu il ve
intibak ettirildiği derece itibariyle hayat standardı temel gösterge tutarı
ise 650,000,000.- liradır.
Bu durumda mükellefin beyan ettiği ticari kazancı, hayat standardı
tutarının üzerinde, götürü safi kazanç tutarının altında kaldığından, beyanı
olan 750,000,000.- lira üzerinden vergi tarh edilecektir.
Bay (A)'nın beyanı 1,500,000,000.- lira olsaydı, bu takdirde götürü safi
kazanç tutarının üzerinde bir beyan söz konusu olacağından, vergi tarhı
sırasında mükellefin beyanı olan 1,500,000,000.- lira yerine, götürü safi
kazanç tutarı olan 1,008,800,000.- lira esas alınacaktı.
4. Hayat Standardı Esası Uygulamasında Özellik Gösteren Durumlar
-------------------------------------------------------------
4.1. Birden Fazla İşyerinde Faaliyette Bulunulması
---------------------------------------------
Birden fazla işyerinde ticari faaliyette bulunan mükelleflerde temel
gösterge tutarı; birinci işyeri için tam olarak dikkate alınır ve bu tutara,
birden sonraki her bir işyeri için %50 oranında ilave yapılır.
Örnek- Aydın ilinde 1998 model taşıtla ticari taksi işletmeciliği yapan ve
basit usulde vergilendirilen bay (B)'nin aynı zamanda manavlık faaliyetinde
bulunduğu ikinci bir işyeri bulunmaktadır. Mükellef birinci dereceye intibak
ettirilmiştir. Birinci işyerine ait hayat standardı temel gösterge tutarı
1,000,000,000.- TL. İkinci işyerine ait hayat standardı temel gösterge tutarı
(1,000,000,000 x %50) 500,000,000.- TL.
Hayat Standardı Temel Gösterge Tutarı
(1,000,000,000 + 500,000,000) 1,500,000,000.- TL.
Buna göre, bay (B)'nin hayat standardı gösterge tutarı, 1,500,000,000.-
lira olarak dikkate alınır.
4.2. Kıst Dönem Faaliyette Bulunulması
---------------------------------
Yıl içinde işe başlayan veya yıl içinde işi bırakan mükelleflerde
faaliyette bulunulan süreler dikkate alınır ve hayat standardı esası kıst
dönem olarak uygulanır.
Birden fazla iş yerinde faaliyette bulunan mükelleflerin işyerlerinin, yıl
içinde açılması veya kapatılması halinde; bu işyerine ait hayat standardı
temel gösterge tutarı, faaliyette bulunulan aylar için hesaplanır.
Kıst dönem uygulamasında ay kesirleri dikkate alınmaz.
4.3. Ortaklık Halinde Faaliyette Bulunulması
---------------------------------------
Ticari faaliyette bulunan adi ortaklık ve kollektif şirketlerde
ortakların, komandit şirketlerde ise komandite ortakların bu ortaklık veya
şirkete ilişkin temel gösterge tutarı; ortakların birisi için temel gösterge
tutarı, diğer ortakların her biri için temel gösterge tutarının %50'si dikkate
alınmak suretiyle tespit edilen toplam tutarın, ortaklık ve şirket
mukavelelerinde yazılı hisse oranlarında, hisse oranları belli edilmemiş ise
her bir ortağa eşit olarak ortak sayısına bölünmek suretiyle uygulanır.
Bir araçla ortaklık halinde nakliyecilik faaliyetinde bulunan mükelleflere
aracın yaşına bakılmaksızın hayat standardı temel gösterge tutarı artırma
yapılmaksızın bir defa dikkate alınır.
Örnek- Basit usulde vergilendirilen bayan (C)'nin Çorum ilinde hediyelik
eşya satışı yapan adi ortaklıktaki hissesi %50 olup, adi ortaklığın ortak
sayısı 3 tür. Mükellef ikinci dereceye intibak ettirilmiştir.
Ortaklardan birisi için temel gösterge tutarı 325,000,000.- TL.
İkinci ortak için temel gösterge tutarı
(325,000,000 x %50) 162,500,000.- TL.
Üçüncü Ortak İçin Temel Gösterge Tutarı
(325,000,000 x %50) 162,500,000.- TL.
Ortakların Tümüne Ait Temel Gösterge Tutarı
(325,000,000 + 162,500,000 + 162,500,000) 650,000,000.- TL.
Bayan (C)'nin Hisse Nispeti %50
Bayan (C)'nin Hissesine Düşen Temel Gösterge Tutarı 325,000,000.- TL.
Bayan (C)'nin hayat standardı gösterge tutarı 325,000,000.- lira olarak
dikkate alınacaktır.
4.4. Hayat Standardı Esasında İstisnalar, İndirimler ve Zarar Mahsubu
----------------------------------------------------------------
Gelirlerin toplanması ve beyanı uygulamasında, gelir kaynaklarının bir
kısmından doğan zararların diğer unsurların kazanç ve iratlarına mahsup
edilebilmesi mümkündür. Hayat standardı esası bu uygulamayı ortadan
kaldırmamaktadır. Ancak, Gelir Vergisi Kanununun 88 inci maddesine göre
yapılacak zarar mahsubu ve 89 uncu maddesine göre yapılacak indirimler, sadece
hayat standardı esasına göre tespit edilecek geliri aşan gelir kısmı için
mümkündür.
Aynı şekilde yatırım indirimi ve diğer istisnaların uygulaması, hayat
standardı esasına göre tespit edilen gelir tutarını aşan bir kazanç beyanı
halinde söz konusudur.
4.5. Aile Fertlerinin Ayrı Ayrı Hayat Standardı Esasına Tabi
-------------------------------------------------------
Faaliyetlerinin Bulunması
-------------------------
Mükellefin eşinin veya çocuklarının hayat standardı esasına tabi ayrı ayrı
faaliyetlerinin bulunması halinde hayat standardı ilave göstergeleri ait
olduğu kişiye ilişkin gelirin tespitinde dikkate alınır.
Mükellefin eş ve çocuklarının hayat standardı esasına tabi gelirinin
bulunmaması halinde ilave göstergeler hayat standardı esasına tabi geliri olan
eş tarafından verilecek
beyannamede dikkate alınır.
Örnek - Serbest meslek faaliyeti ile uğraşan bay (D)'nin eşi ücretli
olarak çalışmaktadır. Bay (D)'nin eşi adına kayıtlı bir binek otomobil
bulunmaktadır. Bu durumda hayat standardı esasına tabi bir faaliyeti
bulunmayan eşe ait otomobil bay (D)'nin hayat standardı esasına göre
belirlenecek gelirinin tespitinde ilave gösterge tutarı olarak dikkate
alınacaktır. Eğer eşin hayat standardı esasına tabi bir faaliyeti bulunsaydı,
sözkonusu otomobil sadece eşin hayat standardına tabi gelirinin tespitinde
dikkate alınacaktı.
4.6. Hayat Standardı Uygulamasında İzah Nedeni Olarak Kabul
------------------------------------------------------
Edilecek Gelirler
-----------------
Beyan edilen kazançların hayat standardı esasına göre tespit edilen
tutardan düşük olması halinde mükelleflerin; kendilerine, eşlerine ve
çocuklarına ait ve üzerinden gelir vergisi ödenen gelirleri (hamiline yazılı
menkul kıymetlerden elde edilen gelirler hariç) ile kendilerine ve eşlerine
ait emekli, maluliyet, dul ve yetim aylığı hayat standardı esasına göre
kazancın tespitinde izah nedeni gelir olarak kabul edilir.
Ancak, izah nedeni olarak kabul edilecek bu gelirlerin belgelendirilmesi
şarttır. İzah nedeni gelirler öncelikle mükelleflerin kendilerine ait
beyanları için esas alınır. Arta kalan bir tutarın olması halinde eşler ve
çocuklar, sadece arta kalan tutarı kendi beyanlarında izah nedeni gelir olarak
dikkate alabilirler.
Örnek - Ticari faaliyet ile uğraşan bayan (E)'nin eşi ücretli olarak
çalışmaktadır. Bu durumda hayat standardı esasına tabi bir faaliyeti
bulunmayan eşin tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret geliri, bayan (E)'nin
hayat standardı esasına göre belirlenecek gelirinin tespitinde izah nedeni
gelir olarak dikkate alınacaktır. Eğer eşin ücret geliri dışında hayat
standardı esasına tabi bir faaliyeti bulunsaydı, ücret geliri öncelikle eşin
hayat standardı esasına göre belirlenecek gelirinin tespitinde izah nedeni
gelir olarak dikkate alınacak olup arta kalan bir tutarın bulunması halinde bu
tutar bayan (E)'nin hayat standardına tabi gelirinin tespitinde dikkate
alınabilecekti.
5. Hayat Standardı Esasının Uygulanmayacağı Durumlar
-------------------------------------------------
Gelir Vergisi Kanununun geçici 58 inci maddesi ve 4605 sayılı Kanunun
geçici 1 inci maddesi hükümleri uyarınca;
- İlk defa işe başlayan mükellefler için, işe başlanılan ve izleyen yılda,
- Noter vekilleri, geçici yetkili noter yardımcıları, ruhsatlı dava
vekilleri, ebeler, sünnetçiler, sağlık memurları ve arzuhalciler
hakkında,
- Belediye teşkilatı bulunmayan köylerde (belediyelerin mücavir alanları
hariç) işyeri bulunan basit usule tabi mükellefler hakkında,
- 26/11/1999 tarihli ve 4481 sayılı Kanunun 3 üncü maddesi ile ek gelir
vergisinden muaf tutulan, 17.8.1999 ve 12.11.1999 tarihleri itibariyle
Kocaeli, Sakarya, Yalova ve Bolu (Düzce dahil) illerinin merkez ve ilçelerinde
gelir vergisi mükellefiyeti bulunanlar ile sözkonusu tarihlerde meydana gelen
depremlerde varlıklarının en az %10'unu (tevsik edilmek kaydıyla), eşini veya
birinci derece kan hısımlarından birini kaybedenler hakkında
hayat standardı esası uygulanmayacaktır.
"İlk defa işe başlayan mükellefler için, işe başlanılan ve izleyen yılda
hayat standardı esası uygulanmaz" hükmünün uygulanmasında, bir işin
bırakılmasından sonra, aynı işin mükellefin eş ve çocukları ile bakmakla
yükümlü olduğu kişiler tarafından yapılması hali ilk defa işe başlama
sayılmaz.
Bu açıklamalara göre, 1999 yılında ilk defa işe başlayanlar 2000 yılında,
2000 yılında ilk defa işe başlayanlar 2000 ve 2001 yıllarında, 2001 yılında
ilk defa işe başlayanlar 2001 yılında hayat standardı esasına tabi değildir.
Tebliğ olunur.
|
|